मनोज जरांगेच्या आंदोलनातून काय बदलतंय महाराष्ट्राचं राजकारण?

 

मनोज जरांगे पाटील – मराठा आरक्षणाचे अग्रेसर नेतृत्व

1. संघर्षाची सुरुवात आणि पृष्ठभूमी

मनोज जरांगे पाटील यांचा जन्म १८८२ (sic) नाही, तर अलीकडच्या काळात महाराष्ट्रात ओळख निर्माण करणाऱ्या मराठा आरक्षणाच्या आंदोलनाचे प्रमुख नेते आहेत 

गेवराई तालुक्यातील मatori गावात जन्मलेले, छोटय़ा शेतकऱ्यांच्या कुटुंबातून आलेले, त्यांनी २०११ मध्ये उद्धवून मराठा आरक्षणासाठी निदर्शने चालवण्यास सुरुवात केली 

त्यानंतर शिवबा संघटनेचा उभारणी करून जालना जिल्ह्यात नेतृत्वासाठी पुढे आले, आणि पुढे राज्यभरात आंदोलन केले 

2. उपोषण, मोर्चे आणि आंदोलनांचे टप्पे

साष्ट पिंपळगावात तब्बल ९० दिवसांचे ठिय्या आंदोलन आणि सहा दिवसांचे उपोषण हे त्यांना अनेकांच्या नजरेसमोर आणणारे ठरले 

जानेवारी २०२४ मध्ये, शांत मागणीवर सरकारचे आश्वासन मिळाल्यानंतर आंदोलनात थोडी शिथिली आली; परंतु या आश्वासनांचे पालन न झाल्याने मार्च पुन्हा सुरु झाले 

3. ओबीसी अंतर्गत मराठा आरक्षणाची मागणी

जरांगे पाटील ह्यांच्या प्रमुख मागण्यांपैकी एक म्हणजे मराठा समाजाला कुणबी (OBC म्हणून) ओळखण्यात यावं आणि OBC आरक्षण लाभावं 

त्यांनी दावा केला आहे की बंबई, सातारा, हैदराबाद गझेट्समध्ये मराठ्यांना कुणबी म्हणून वर्गीकृत केले असल्याचे पुरावे उपलब्ध आहेत; आणि त्यांनी ५.८ मिलियन नोंदी जमा केल्याचा दावा केला आहे 

4. मोर्चे, उपोषण आणि आंदोलनाची तीव्रता

२९ ऑगस्ट २०२५ रोजी, जरांगे यांनी मुंबईत निर्णायक मोर्च्याची घोषणा केली  "अबकी बार निर्णायक जंग"! 

हा मोर्चा अंतर्वाली सराटी (जालना) पासून सुरू होऊन मुंबईतील आजाद मैदान (अझाद मैदान) पर्यंतचा असेल, आणि उपस्थिती लाखोंच्या संख्येत असणार असल्याचा दावा त्यांनी केला 

या आंदोलनाची संपूर्ण तयारी शांततेने, अनुशासित पद्धतीने केली जाणार असल्याचे त्यांनी स्पष्ट केले आहे 

5. सरकारशी संवाद; राजकीय परिणाम

जून २०२५ मध्ये, सामाजिक न्यायमंत्री संजय शिर्सत यांनी जरांगेंच्या मागणींवर सत्यापन प्रक्रिया त्वरित करण्याचे आश्वासन दिले 

जरांगे म्हणाले की “कोणाचाही बाप आडवा येऊ दे… मराठ्यांना टिकणारे आरक्षण आणणारच!”  याची घोषणा त्यांनी नांदेडमध्ये केली 

तसेच जर आरक्षण दिले गेले नाही, तर “ज्या सत्ता विरोधात आहेत—तेना कुठेही बसणं कठीण होईल” असा इशारा त्यांनी दिला 

विरोधकांनी त्यांना शास्त्रीय जेहेडं मानलं असून, त्यांचा आंदोलन प्रभावी आहे म्हणून राजकीय अचानकता निर्माण होऊ शकते असा अंदाज वर्तवला आहे 

टीका देखील झाली आहे भाजप नेता परिनय फुके यांनी जरांगे आंदोलनांना “चुनावांपूर्वी सक्रिय होणारा” म्हटले; आणि एनसीपी प्रमुख शरद पवारच्या प्रभावाखाली असल्याचा आरोप केला